Page 46 - Akademi Dergisi Ocak

-Fıkıh: slam hukukunun teorik ve pratik yönlerini ele alan
çalı malardır. mam-ı Azam Ebu Hanife, mam a î, mam Malik
ve Ahmed bin Hanbel bu alanda önemli çalı malar yapmı lardır.
-Kelam: nanç esaslarını delillerle açıklama ve savunma amacı
ta ıyan çalı malardır. E ’ari, Mâtüridî ve mam Gazali gibi âlimler
bu alanda etkili olmu tur.
2. Aklî limler
Aklî ilimler, insan aklını kullanarak tabiat, toplum ve insan
üzerine yapılan bilimsel ve felse çalı malardır:
-Felsefe: slam lozo arı; Yunan felsefesini, slam dü üncesiyle
harmanlamı ve özgün eserler ortaya koymu tur. Farabi, bn Sina
Fussilet Suresi’nde u buyrulur: “Biz, onlara hem ufuklarda hem ve bn Rü d bu alanda öncüdür.
de kendi ne slerinde ayetlerimizi gösterece iz ki onun -Tıp: bn Sina’nın “El-Kanun ’t-Tıbb” isimli eseri, Batı
(Kur’an’ın) gerçek oldu u onlar için apaçık ortaya çıksın.” dünyasında uzun yıllar temel tıp kitabı olarak okutulmu tur.
İslamiyetin İlme Verdiği Önem Işığında (Fussilet, 41:53) Bu ayet, bilginin sadece kitaplardan de il, -Astronomi: El-Biruni ve Ulu Bey gibi âlimler, gökyüzü
kâina a yapılan inceleme ve ara tırmalarla da elde edilece ini hareketlerini inceleyerek önemli astronomik ke i erde
bulunmu lardır.
İLİMLE İLGİLİ AYET-İ KERİMELER göstermektedir. -Matematik: Harezmi, cebir alanında büyük katkılar yaparak
Peygamber Efendimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) lme
modern matemati in temelini atmı tır.
Te viki
ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA Peygamber Efendimiz de (sallallahü aleyhi ve sellem) slam’ın -Fizik ve Optik: bn Heysem, ı ı ın yapısını inceleyen
çalı malarıyla optik biliminin öncüsü olmu tur.
bilgiye verdi i önemi, sözleri ve uygulamalarıyla ortaya
koymu tur. Onun u hadisi, ilim arayı ının ne kadar önemli Sonuç
Agâh Kulo lu oldu unu belirtir: “ lim ö renmek, her Müslüman’ın üzerine Kur’an-ı Kerim’deki ilimle ilgili ayetler, bilgi edinmenin ve bu
lahiyatçı Yazar arzdır.” ( bn Mâce, Mukaddime, 17) Yine ba ka bir hadis-i bilgiyi hayırlı i lerde kullanmanın hem bireysel hem de
eri e, “Kim ilim tahsil etmek için bir yola girerse Allah o ki iye toplumsal geli im için ne kadar önemli oldu unu ortaya
cennetin yolunu kolayla tırır.” buyrulmu tur. Yine ba ka bir koymaktadır. slam, bilgiye ula mayı ve bu bilgiyi Allah’ın rızası
lim, Arapça kökenli bir kelime olup “alime” kök ilinden türeyen “Yaratan Rabb’inin adıyla oku! O, insanı bir kan pıhtısından hadis-i eri e, “ nsano lu öldü ü zaman bütün amellerinin do rultusunda kullanmayı temel bir ödev olarak tanımlar. Bu
bir mastardır. Türkçede genellikle “bilgi” anlamında kullanılsa da yara ı. Oku! Rabb’in en cömert olandır. Kalemle (yazmayı) sevabı da sona erer. u üç ey bundan müstesnadır: Sadaka-i anlayı hem maddi hem de manevi anlamda insanlı ı ileri
bu iki kavram tam olarak örtü memektedir. Klasik sözlüklerdeki ö reten, insana bilmedi ini ö reten’dur.” (Alak, 96:1-5) Bu câriye, istifade edilen ilim, kendisine dua eden hayırlı evlat.” ta ıyacak bir medeniyetin in asına imkân tanımı tır. Ehl-i Sünnet
tanımlar incelendi inde, ilim kavramının yalnızca “bilgi” ayetler, bilginin kayna ının Allah oldu unu ve ilim edinmenin, (Müslim, Vasiyyet 14) buyrulmu tur. âlimleri de bu anlayı a uygun olarak çalı malar yürütmü ,
kelimesiyle sınırlandırılamayaca ı anla ılır. Bu tanımlara göre insanı Allah’ın yüceli ine yakla tıran temel bir ibadet ekli nesilleri de bu amaçla e itmi lerdir.
ilim; bir sıfat olarak bilme yetisini, bu yeti sayesinde var olan oldu unu göstermektedir. Buradaki “oku” emri, sadece metinleri Peygamber Efendimiz, sava esirlerini serbest bırakmak için
kapalılı ın ortadan kaldırılmasını sa layan bilgiyi ve nihayetinde okumaktan öteye giderek kâinatı ve yaratılı ı okumayı, anlamayı Müslümanlara okuma- yazma ö retme artı getirmi tir. Bu
bu bilginin birey tarafından idrak edilmesini ifade etmektedir. ve tefekkür etmeyi de kapsamaktadır. durum, slam’ın bilgiye verdi i de erin pratik bir örne idir.
Kur’an-ı Kerim, insanlı ın rehberi olarak hem dünyevi hem de lim Sahibi ile Cahilin Farkı Bunun yanında slam âlimleri de tarih boyunca ilim kavramına
uhrevi hayatın temel ilkelerini belirlerken ilim ve bilgiye büyük Kur’an-ı Kerim, ilim sahiplerini üstün bir konuma yerle tirir ve büyük önem vermi ve çe itli alanlarda kapsamlı çalı malar
bir önem atfetmektedir. slam, bilgi edinmeyi sadece bireysel bir bilgiye sahip olmanın, insanın de erini artırdı ını vurgular. gerçekle tirmi tir. lim, slam dü üncesinde yalnızca bilgiyi
erdem olarak görmekle kalmaz, aynı zamanda toplumsal kal- Zumer Suresi’nde bu, u ekilde ifade edilir: “Hiç bilenlerle de il, bilginin insanı hakikate ula tıran bir araç oldu unu da ifade
kınma ve insanlı ın hayrına hizmet eden kutsal bir sorumluluk bilmeyenler bir olur mu?” (Zumer, 39:9) Bu ayet; bilgi eder. slam âlimlerinin çalı maları genellikle dinî ilimler ve aklî
olarak kabul eder. Yine Kur’an-ı Kerim, insanlı ın rehber kitabı edinmenin, insanın manevi ve ahlaki seviyesini yükseltme ilimler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Özetleyecek
olarak sadece ibadet, ahlak ve toplumsal hayat üzerine de il, aynı potansiyelini gözler önüne serer. slam’ın bilgiye verdi i önem, olursak:
zamanda ilim ve bilgi edinme üzerine de pek çok vurgu bu aye e çok net bir ekilde dile getirilmi tir. Bilgiye sahip 1. Dinî limler
yapmı tır. Kur’an’ın temel mesajlarından biri olan ö renme, olanlar hem kendileri hem de ba kaları için hayırlı i ler Dinî ilimler, Kur’an-ı Kerim ve sünnet ekseninde ekillenmi ,
dü ünme ve ara tırma; insanın üstün niteliklerinden biri olarak yapabilecek kapasiteye sahiptir. slam’ın temel kaynaklarını anlamaya ve yorumlamaya yönelik
tanıtılmı tır. Bu makalede, Kur’an-ı Kerim’deki ilimle ilgili Tefekkür ve lmî Ara tırma çalı maları kapsar:
ayetlerden hareketle, bilginin önemi ve slam’ın bu konudaki Kur’an-ı Kerim, insanı tefekküre davet eder. Kâinatın yaratılı ı, -Tefsir: Kur’an-ı Kerim’in anlamını açıklamak için yapılan
yakla ımı incelenecektir. gece ile gündüzün dönü ümü; da ların, denizlerin ve insan çalı malardır. Taberi, Zemah eri ve Fahreddin Razi gibi isimler
lmin Önemi: Kur’an-ı Kerim’in Mesajı bedeninin incelikleri, Allah’ın varlı ına ve kudretine i aret eden önemli müfessirlerdir.
Kur’an-ı Kerim’de vahyin ilk ayetleri, bilgi edinme ve okumanın deliller olarak sunulur. Bu da insanı, tabiatı ara tırmaya ve -Hadis: Hazret-i Peygamber’in söz, il ve takrirlerini (onay-
önemine vurgu yaparak ba lar. Alak Suresi’nde öyle buyrulur; Allah’ın ayetlerini anlamaya yöneltir. larını) derleme, sını andırma ve analiz etme çalı malarını kapsar.
Buhârî, Müslim, Tirmizî gibi âlimler hadis alanında öne çıkmı tır.
AKADEMİ I 44