Page 51 - Akademi Dergisi Temmuz 2025

AKADEMİ TEMMUZ 2025 İlim ve Araştırma Dergisi
İSTANBUL İSLAMİ İLİMLER
AKADEMİSİ
adalete dayalı bir yapıdır. Bu de erlerin ya atılması hem aile içi Dîn adlı ahlâk kitabında Peygamber Efendimiz’in “Evlilik,
huzurun sa lanmasına hem de sa lıklı bir toplumun olu masına durumda olmayı dü ünmelidir. Kur’an-ı Kerim’de öyle tara ar arasında sevgi ve e at do urur.” anlamındaki bir hadis-i
katkıda bulunur. Aile, toplumun temel ta ıdır ve sa lam temeller buyurulur: eri ni kaydederek bu açıdan evlilik yoluyla kurulan yakınlı ı,
üzerine kurulu aileler, güçlü ve sa lıklı bir toplumun temelini “Evlenme (imkânı) bulamayanlar, Allah kendilerini lütfundan sosyal barı ve kayna ma (ülfet) için önemli bir imkân olarak
olu turur. de erlendirir.
zengin edip evlenme imkânına (kavu turuluncaya) kadar i etlerini
1- Aile Kavramı korusunlar...” . Sonuç
Kur’an-ı Kerim’de birçok gruptan bahsediliyor. Bu gruplardan slam ahlakçılarının tamamı, insanlı ın üreme yoluyla Kur’ân-ı Kerim ve hadis-i eri er, aile kurumunu insanlık için
birini ifade eden “ehl” kelimesi Kur’an-ı Kerim’de 127 yerde ya ayabilece i gerçe inden hareketle, evlenmek yoluyla insan temel bir müessese olarak tanımlar. Aile, sadece neslin devamını
bizzat geçmektedir. Yine Kur’an-ı Kerim’de 25 yerde ise “ehl” soyunun devamına katkıda bulunmayı insanlı a kar ı ahlaki bir sa layan bir yapı de il; aynı zamanda huzur, sevgi, merhamet ve
kelimesinin manasını ifade eden kelimelerden istifade ödev ve sorumluluk olarak de erlendirmelidir. Bu ödevin yerine kar ılıklı sorumluluk üzerine in a edilen kutsal bir birliktir.
olunmu tur. Ünsiyet etmek, yabancı olmamak ve yakla mak getirilmesini, evlenmenin en temel amacı olarak gören büyük slam’ın aileye verdi i önem, onun nasıl kurulaca ına dair detaylı
manalarına gelen bu kelime; ıstılahta, nispet edildi i anlayı a slam Âlimi mam Gazali (öl.505/1111) evlenmeyi, Allahü prensiplerle de ortaya konmu tur. Ni an, mehir, nikâh gibi
göre farklı manalar ifade ediyor. Ehl kelimesi Kur’an-ı Kerim’de Teâlâ’nın evrende hâkim kıldı ı genel düzene bir uyum olarak a amalar, bu sürecin ciddiyetini ve kutsallı ını gösterirken
daha çok kan ba ına dayanan bir yakınlı ı ifade etmek için de erlendirmi tir. Buna göre her do al gerçeklik gibi cinsel e lerin birbirlerine kar ı hak ve vazifeleri de dinimizde titizlikle
kullanılmaktadır. “Aile” ve “halk” manalarına gelen “ehl” kelimesi arzunun da genel düzen içinde bir yeri, anlamı ve i levi vardır. Bu belirlenmi tir.
aynı zamanda ortak bir din, ırk ve mesle e sahip olan insanları da i lev, neslin devamıdır. Gerçekte evlenmenin asıl amacı cinsel
ifade ediyor. Kur’an-ı Kerim’e göre ilk sosyal birlik ailedir. Farklı 4- slâm’da Aile Kurumunun Gereklili i ve Önemi hazza ula ma de ildir; asıl amaç, çocuk yeti tirme olup lahi Ailenin gereklili i hem ferdî hem de toplumsal huzurun teminatı
sosyal gruplar, ailenin de i ik birle me ve sıralanmasından slâm’a göre Allahü Teâlâ insanı yaratmı , ona bilgi edinme ve hikmet, cinsel hazzı buna bir araç olarak koymu tur . olmasından kaynaklanır. Sa lam aile yapıları; inançlı, ahlâklı ve
(tayfa, kabile, ümmet, millet vs.) ortaya çıkmı tır. Kur’an-ı bilgiyi kullanma kabiliyeti vermi , onu ba ıbo bırakmamı , sorumluluk sahibi nesiller yeti tirerek toplumun dirli ini sa lar.
Kerim’e göre insanlar tarafından kurulan ilk sosyal grupla ma yeryüzünde halifesi kılmı , ba ka hiçbir varlı ın yüklenemedi i Çocu u dünyaya getirmekle ailenin i levi tamamlanmı olmaz. Peygamber Efendimiz’in aile hayatı ve tavsiyeleri, müminler için
aile eklinde olmu tur. Çünkü karı koca ve çocuklardan emaneti (yükümlülük ve sorumlulu u) ona yüklemi , kendi Bundan öte, aile, çocukların; beden, zihin ve ahlâk bakımından en güzel örnektir. Kar ılıklı sevgi, saygı, sabır ve fedakârlıkla
meydana gelen aile örne ini ilk defa ilk insan Hazret-i Âdem irade ve çabasıyla çamur mertebesinden kâinatın göz bebe i sa lıklı ve dengeli yeti melerinde birinci derecede rol almak süslenen bir yuva, dünya ve ahiret saadetine vesile olur.
(aleyhisselam), e i Havva ve çocuklarında görüyoruz. Kur’an-ı mertebesine yükselmeyi ona amaç kılmı tır . Ana çizgileriyle suretiyle insanlı ın her bakımdan geli mesine ilk ve en önemli uzun süre bekâr ya ayan erkekleri ikaz e i ini; kızların, ça larını Sonuç olarak slam’ın öngördü ü ekilde kurulan aileler;
Kerim; sosyal birli in en üstün ve sa lam yönü ile sevgi, slâm insanı budur. Bu insan var olup ço alacak, toplum ve katkıyı sa lamaktadır. Tarihin çe itli dönemlerinde ve çe itli a madan evlendirilmelerine ili kin tavsiyelerde bulundu unu bireyleri güçlü kılan, toplumu ayakta tutan ve Rabb’in rızasına
merhamet, iyilik, dayanı ma, yardımla ma, do ruluk, insaf ve kültür olu turacak ve bunu nesillere aktaracaktır. kültürlerde aile az çok de i ik fonksiyonlar üstlenmi se de bildiren hadisler vardır. Bütün bunlar, aile düzeni ve disiplini ula tıran birer vesiledir. Modern ça ın getirdi i bireyselcili e ve
Allah korkusunu izleyerek aile yapısı ile ayakta tutulmasını slâm toplumunun temeli ailedir. Ailenin temel fertleri de çocuklarla ilgili bu i levleri kesintisiz devam etmi tir. Bu yüzden açısından gerek birey gerekse toplum için çok önemli konulardır. aile ba larının zayı amasına kar ı, Kur’ân ve sünnetin
hede emektedir. Çünkü sosyal hayatın bütün unsurları ondan karı-kocadır. Çocuklar ikinci derecede ailenin fertleri Kur’ân-ı Kerim’de çocukların yalnızca emzirilme dönemleri için Kur’ân-ı Kerim’de öyle buyurulur: “Allâh’ın ayetlerinden rehberli ine sımsıkı sarılmak hem fert hem de toplum olarak
çıkıyor. Kur’an ve sünnete göre aile; kesinlikle dikkat edilmesi arasındadır. Erkek ve kadının birbirine kar ı ilgi duyan iki cins (farklı görü ler ile beraber) iki yıllık bir süre belirlenmi ; ayrıca (varlı ının ve gücünün kanıtlarından) biri de kendileriyle kurtulu umuzun anahtarıdır. Aile, Allahü Teâlâ’nın bir
gereken, her bir üyesiyle bir fonksiyon icra eden, toplumu ayakta olarak yaratılması, evlili in ve aile ortamını olu turmanın en itici Kur’ân ve sünne eki özel veya genel hükümlere dayanılarak fıkıh kurallar, kadın-erkek ili kilerine içgüdülerin ve hayvanili in kayna manız ve huzur bulmanız için kendi ne slerinizden (bir emanetidir; onu korumak, ya atmak ve yüceltmek ise hepimizin
tutan kurumdur. slam dini, aileyi Kur’an ve sünnetin gücüdür. Kur’an-ı Kerim’de, kadın ve erke in birbirine e olarak kitaplarında çocu un do umundan evlenip aile kurmasına kadar üstünde de erler ve anlamlar katar. slam dininin bir yandan kadınla bir erkekten) sizlere e ler yaratması, (e ler olarak) aranızda ortak sorumlulu udur.
telkinleriyle bireyler arasında dinî bir ba kurmu ve yüksek bir yaratılması, e ler arasında sevgi ve e atin olu ması Allah’ın türlü ihtiyaçlarının kar ılanması için ebeveyne birçok görev ve zinaya kar ı sert tedbirler alırken öte yandan evlenmeyi te vik sevgi ve merhamet sa lamasıdır”. Bu ayeti ve hayatın
temele oturtmu tur. Kur’an-ı Kerim’i inceledi imizde onun ayetlerinden kabul edilmi tir . Ancak insanlar alı kanlık ve ülfet sorumluluk yüklenmi tir. Bütün bu görevlerin yerine getirilmesi etmesinin amaçlarından biri de ailenin bu i levini tecrübelerini dikkate alan slâm âlimleri; insanların beden ve ruh
aileye ne kadar önem verdi inin, toplumda sosyal kayna manın perdesi altında kalarak ço u kez bu derin sevgi ve e atin aile kurmakla mümkün oldu u içindir ki Hazret-i Peygamber, kolayla tırmaktır. Hazret-i Peygamber’in “Gençler! Evlilik sa lıklarını koruyabilmeleri, dinî görevlerini ve dünya i lerini
olu ması için aileye yükledi i vazifenin ahidi oluyoruz. “Nikâh benim sünnetimdir. Benim sünnetimden yüz çevirenler zahmetlerine katlanabilenleriniz evlensin. Çünkü evlilik, gözü ve daha kolay yürütebilmeleri için en uygun ortam olan aile
Allah’ın varlı ına ve birli ine delil oldu unu idrak cinsel arzuları zinadan korur.” anlamındaki hadis-i eri ailenin yuvasına muhtaç olduklarını bildirmi lerdir. Hazret-i
Giri yeti tirilmesi konusunda anne-babalara büyük sorumluluk Ailenin, toplumun temel yapı ta ı olup dinimizdeki önemini edememektedirler. benden yüz çevirmi olurlar.” buyurmu tur. bu önemini açıkça göstermektedir. Peygamber’in “yüzüne baktı ında içini mutlulukla dolduran bir
nsanlık tarihinde aile her zaman önemli yere sahip olmu ve yükler. Çocuklar, aile içinde sevgi, saygı ve adaletle büyütülerek Peygamber Efendimiz’in hadis-i eri erinde rastlıyoruz. Evlilik, rastgele bir anla ma de il ciddi bir aki ir. Kur’ân-ı slam ahlâkı literatüründe ço unlukla “terbiye”, “edep” ve “tedip” e le” evlenmi olmayı, ki i için en de erli nimetlerden sayan
insanların toplum hâline gelmesini sa lamı tır. Tarihe hem dünyevi hem de uhrevi mutlulu a hazırlanır. Hadislerde aile bireylerinin birbirine kar ı sorumlulukları, sevgi Kerim’de “...ve onlar sizden sa lam teminat almı lardı.” kavramlarıyla ifade edilen e itim hakkında Hazret-i Peygamber Bazı sahabiler kendilerini daha çok ibadete verebilmek için hiç hadis-i eri aile mutlulu unun slâm ahlâkındaki önemine güzel 1910 yılında Osmanlı Çocukları
baktı ımızda görürüz ki ilk toplum, aileden meydana gelmi tir. ve saygının önemi, ebeveynlerin çocuklarına kar ı görevleri ve buyurulmaktadır . öyle buyurmu tur: “Hiçbir baba, çocu una güzel ve yararlı evlenmeyeceklerini, evli olanlar da e lerine yakla mayacaklarını bir örnektir. Ayrıca karı-koca arasındaki sevgi-saygı ve
Bu aile de vahiyle terbiye edilmi Hazret-i Âdem ve Hazret-i slam, aile içi ili kilerin yanı sıra akraba ili kilerine de büyük e lerin birbirine kar ı tutumları detaylı bir ekilde ele alınmı tır. e itimden daha de erli bir miras bırakamaz.” Ku kusuz çocu a söylemi lerdi. Bu durumu ö renen Hazret-i Peygamber onlara, ho görünün, yalnız e lerin kendi mutlulukları için de il,
Havva’dır. Kur’an-ı Kerim ve Hazret-i Muhammed’in sünneti; önem verir. Akrabalar arasındaki ba ların güçlendirilmesi, Peygamber Efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), aile içindeki Hazret-i Peygamber öyle buyurmu tur: “Allah indinde en bu “de erli miras”ı, en iyi ailesi verir. Bu yüzden aile yuvasından “Sizlerin öyle öyle dedi inizi duyuyorum. Bakın, ben -yemin çocukların ruh sa lı ı ve ahlâk terbiyesi için de son derece etkili
aileyi, toplumun en temel ve kutsal yapısı olarak tanımlar. Bu yardımla ma ve dayanı ma içinde olunması tavsiye edilir. huzur ve mutlulu un korunması için birçok tavsiyede bulunmu , sevilmeyen helal, bo anmaktır.” Evlilik, büyük bir sorumluluk yoksun kalan çocukların e itim ve ö retiminde, ha a ahlâk ve ederim ki- Allah’a hepinizden daha çok saygılıyım. O’ndan daha çok ve verimli oldu u psikoloji ve pedagojinin gözlemleriyle
kutsallık, aile bireyleri arasındaki sevgi, saygı, merhamet ve Akrabalık ili kileri, toplumun genel yapısını güçlendiren ve e ler arasındaki sevgi ve merhametin önemine vurgu yapmı tır. i idir ve bu yüzden de evlili in planlı olması gerekmektedir. ruh sa lı ında ciddi problemlerle kar ıla ıldı ı bilinmektedir. korkarım. Bununla birlikte oruç tu u um günler de olur, kanıtlanmı tır.
adalet gibi de erlerin korunması ve ya atılmasıyla sa lanır. dayanı mayı artıran önemli bir unsurdur. 2- Ailenin Kurulu u Özellikle erkekler; bir eve, bir kadına bakabilecek; sa lıklı, Yapılan bir ara tırmada ülkemizdeki hükümlü gençlerin tutmadı ım günler de. Namaz da kılarım, uyku da uyurum,
Kur’an ve sünnet, e ler arasında sevgi, saygı, anlayı ve ahlaklı ve e itimli, dindar, topluma yararlı çocuklar yeti tirilecek %22’sinin “parçalanmı veya eksik aile”den geldi i tespit kadınlarla da evlenirim... Kim benim sünnetimden yüz çevirirse Evlenme, sadece evlenen erkek ve kadını bir araya getirmekle
Dinimize göre aile, Allah’ın insanlara bah e i i en büyük Ailenin kurulu unda ilk sa a, kadın veya erkek tarafının benden uzak kalır.” buyurdu. Hazret-i Peygamber’in evlenmeyi kalmayıp iki tarafın aileleri arasında da yeni ve özel bir ba
nimetlerden biridir. Aile, bireylerin huzur ve sükûnet buldu u, ho görüye dayalı bir ili ki kurulmasını emreder. E lerin evlenme niyet ve arzusunu bir teklif eklinde kar ı tarafa edilmi tir. zorla tıran artları ortadan kaldırdı ını veya kolayla tırdı ını, kurmak suretiyle sosyal dayanı ma, kayna ma ve barı a güç
ruhsal ve duygusal ihtiyaçlarının kar ılandı ı bir limandır. Bu birbirlerine kar ı sorumlulukları, hakları ve görevleri adaletle iletmesiyle ba lar. slâm hukuk terimi olarak bir tarafın kar ı Aile kurumunun i levi, sa lıklı nesiller yeti tirmekten ibaret katmaktadır. Nitekim birbiriyle zıtla ma ve çatı ma hâlinde
nedenle, aile içi ili kilerde sevgi, e at ve dayanı ma ön belirlenmi tir. Anne-babaların çocuklarına kar ı e atli, tarafa evlenme niyet ve arzusunu bildirmesine “hıtbe” de ildir. Aile, kadın ve erkek arasında cinsel ili kilerin de er bulunan kabileleri, ha a zaman zaman ülkeleri ve milletleri
plandadır. merhametli ve adaletli davranmaları, çocukların da denilmi tir. Bu niyeti açıklayan taraf genellikle erkek yargılarına ve ahlâk kurallarına uygun olarak sürdürülmesini
anne-babalarına kar ı saygılı ve itaatkâr olmaları emredilir. oldu undan “hâtıb”, teklife muhatap olan taraf da genelde kadın uzla tırma yollarından biri olarak bunlar arasında hısımlık
Ailenin en önemli görevlerinden biri, yeni nesillerin dünyaya oldu undan “mahtûbe” adını alır. Türkçe de “hıtbe” terimi sa layan, bu suretle cinsel arzuların gayrime ru yollardan ba ları kurmak, her dönemde uygulanagelen bir önlem olmu ve
kar ılanmasını önleyen, dolayısıyla ahlaki gayeye hizmet eden
gelmesi, büyümesi ve e itilmesidir. slam, çocukların ahlaki ve Sonuç olarak slam’da aile, bireylerin hem dünyevi hem de ni anlılı ı ifade eder. bir kurumdur. Aile kurumu ve onunla ilgili olarak konulan bundan ba arılı sonuçlar elde edilmi tir. slam Âlimi 30. Rum, 21
Ebû Dâvud, Zekât, 32.
manevi de erlerle donatılması, topluma faydalı bireyler olarak uhrevi mutlulu unu hede eyen, sevgi, saygı, merhamet ve Ebü’l-Hasen Mâverdî’nin (öl.450/1058) Edebü’d- Dünyâ ve’d- Bkz. Kanad, “Ailede Çocuk Terbiyesi” Sosyo Kültürel De i me Sürecinde Türk Ailesi, s. 43- 47
AKADEMİ I 49