Page 19 - Akademi Dergisi Ocak

AKADEMİ OCAK 2025 İlim ve Araştırma Dergisi
İSTANBUL İSLAMİ İLİMLER
AKADEMİSİ
- Dijital çeviri uygulamaları (mesela Google Translate): Farklı diller leti im ve Sosyal Ba lar Duygusal Destek ve Sosyal zolasyon zorunlulu u azalır. Gerçek insanlarla yapılan ileti imde duygusal kullanılması, fertlerin sosyal haklarına zarar verebilir.
konu an bireylerin birbirleriyle ileti im kurmasını Yapay zekâ; ileti im biçimlerini daha hızlı, etkili ve eri ilebilir hâle YZ, sosyal haya a yalnızlık çeken fertler için bir destek aracı hâline zekâ ve empati geli tirilirken YZ ile ileti im, bu becerilerin Yapay zekânın insanın sosyal hayatı üzerindeki etkileri hem
kolayla tırmı tır. Ancak bu teknolojilerin, dilin nüanslarını tam getirmi tir. Mesela, mesajla ma uygulamalarındaki otomatik gelmi tir. Özellikle sohbet robotları, terapötik uygulamalar ve geli mesine katkıda bulunmaz. olumlu hem de olumsuz yönler ta ımaktadır. Teknolojinin insan
olarak aktaramaması, kültürel yanlı anlamalara yol açabilir. cevap sistemleri ve ki iselle tirilmi tavsiyeler, bireylerin günlük dijital asistanlar, fertlere duygusal destek sa layarak sosyal - YZ, kar ısındaki ki inin duygularını anlamak ve uygun bir cevap merkezli bir ekilde geli tirilmesi ve etik prensiplerle yönetilmesi,
- E-ticaret ve globalle me: Amazon, Alibaba gibi platformlar ileti im süreçlerini kolayla tırmaktadır. Ayrıca, sosyal medya izolasyonu azaltabilir. Bununla birlikte YZ ile kurulan bu tür vermek için programlanmı olsa da bu, ferdin aynı empatiyi bu etkilerin toplumsal refahı artıracak ekilde yönlendirilmesini
sayesinde dünyanın dört bir yanındaki ürünlere eri im platformlarında YZ destekli algoritmalar, ki ilere ilgi alanlarına ili kiler, gerçek insan ba lantılarının yerini tam anlamıyla ö renmesini sa lamaz. sa layacaktır. Fertlerin ve toplumların YZ’ye adaptasyonu,
sa lanabilmektedir. Bu durum, kültürel alı kanlıkların uygun içerikler sunarak ba lantıda kalmalarını sa lamaktadır. tutamayabilir ve fertlerin sosyal becerilerinin zayı amasına yol gelecekteki sosyal dinamikleri belirleyecek en önemli faktörlerden
globalle mesine ve yerel de erlerin kaybolmasına sebep olabilir. Ancak bu durumun bir dezavantajı, “dijital yankı odaları” açabilir. Yapay zekâ (YZ) ile kurulan sosyal ileti im, fertlerin sosyal 3- Zor Durumlarla Ba a Çıkma Becerisinin Azalması biri olacaktır.
4- E itim ve Bilgiye Eri imde Devrim E itim teknolojileri, olu turması ve bireylerin yalnızca kendi görü lerini destekleyen becerilerinin zayı amasına birkaç ekilde yol açabilir. Bunun YZ ile ileti im, fertlere kolay ve risksiz bir ileti im ortamı sunar. Sonuç
fertlerin bilgiye eri imini artırarak sosyal adalet açısından büyük içeriklere maruz kalmalarıdır. Bu, toplumsal kutupla mayı temelinde, insan-insan etkile iminin yerini giderek insan-teknoloji Gerçek sosyal etkile imlerdeki zorluklarla yüzle mek, fertlerin Yapay zekâ, insanın sosyal hayatında devrim niteli inde
bir potansiyel sunmu tur. Ancak bu durum, her zaman e it fırsatlar artırabilecek bir etkendir. YZ tabanlı çeviri uygulamaları ve dil etkile iminin alması ve bu durumun, fertlerin ileti im prati ini ve sorun çözme ve anla mazlık yönetimi becerilerini geli tirir. Ancak de i imlere yol açmı tır. leti imi kolayla tıran, bilgiye eri imi
sunmayabilir. modelleri de farklı dillerden ve kültürlerden insanları bir araya duygusal anlayı ını olumsuz etkileyebilmesi yatmaktadır. te bu bu zorluklarla kar ıla mayan fertler, gerçek haya a sosyal artıran ve günlük hayatı daha verimli hâle getiren bu teknoloji,
- Online ö renme platformları (mesela Coursera, Khan Academy): getirerek kültürel bariyerleri azaltmaktadır. Bununla birlikte, bu zayı amanın nasıl gerçekle ebilece ine dair bazı sebepler: durumlarla ba a çıkmakta zorlanabilir. Bir tartı ma sırasında, fertlerin sosyal ba larını güçlendirme potansiyeline sahiptir.
Dünyanın herhangi bir yerinden, herkesin kaliteli e itim teknolojilerin yanlı çeviriler veya eksik anlam aktarımı gibi fertler kar ı tara a uzla ma veya kirlerini savunma becerilerini Ancak YZ’nin getirdi i kolaylıklar, insan ili kilerinin do asına
materyallerine eri mesini sa lamı tır. Ancak dijital uçurum sorunları, fertler arası yanlı anlamalara yol açabilir. 1- Yüz Yüze leti im Prati inin Azalması geli tirirken YZ ile yapılan konu malarda bu durum gerçekle mez. olumsuz bir cevap alma korkusu ya amaz. Bu rahatlık, sosyal zarar verebilecek riskler de ta ımaktadır. Empati, sosyal beceriler
sebebiyle internet eri imi olmayan fertler bu imkânlardan ve Sosyal Rollerde De i im YZ ile sohbet robotları (mesela ChatGPT, Siri) veya dijital becerilerin zamanla körelmesine sebep olabilir. Gerçek haya a ve yüz yüze ileti im, YZ’nin sundu u imkânlarla zayı ayabilir. Bu
faydalanamamaktadır. Yapay zekâ, i hayatını yeniden ekillendirirken fertlerin sosyal asistanlar gibi teknolojilerle ileti im, fertlerin insanlarla yüz yüze 4- Ba ımlılık ve zolasyon sosyal etkile imlere girmek ise fertlerde daha fazla kaygıya yol seeple YZ’nin insan merkezli bir yakla ımla geli tirilmesi ve etik
- YZ tabanlı ö renim: Ki iselle tirilmi ö renim programları, rollerini de dönü türmektedir. Özellikle rutin ve tekrarlayan i lerde konu ma prati ini azaltabilir. Yüz yüze ileti im, beden dili, yüz YZ tabanlı sohbet botları ve dijital asistanlar, kullanıcılar için her açabilir. Sadece YZ ile ileti im kurmaya alı an bir fert, topluluk ilkeler do rultusunda kullanılması büyük önem ta ımaktadır.
fertlerin e itimlerini kendi hızlarında almasına imkân tanımı tır. YZ’nin kullanımı, çalı anların daha yapıcı ve stratejik görevlere ifadeleri ve ses tonlaması gibi önemli sosyal becerilerin geli imi zaman eri ilebilir, zahmetsiz ve hızlı bir çözüm sunar. Bu kolaylık, önünde konu ma veya bir i görü mesinde kendini ifade etme gibi Gelecekte, YZ’nin fertler ve toplumlar üzerindeki etkilerini
Ancak bu süreçte insan ö retmenlerin rolü azalmı ve e itimde odaklanmasını sa lamı tır. Ancak bu durum, bazı sektörlerde i için kritik öneme sahiptir. fertlerin yalnızca teknolojiyle ileti im kurmayı tercih etmesine ve durumlarda zorlanabilir. dengelemek, insan ili kilerini ön planda tutarak teknolojinin
insani dokunu un kaybolması endi esi ortaya çıkmı tır. - Örnek: Bir fert, duygusal sorunlarını bir terapistle payla mak gerçek insan ili kilerinden uzakla masına sebep olabilir. Bir ki i,
Özet üzerindeki etkileri çe itli alanlarda gözlemlenebilir: kayıplarına yol açarak ekonomik e itsizlikleri artırabilir. Sosyal hayat 6- Geri Bildirim Eksikli i faydalarından yararlanmakla mümkün olacaktır.
Yapay zekâ (YZ), fertlerin sosyal hayatını kökten dönü türen 1- leti im ve Etkile im Biçimlerinde Dönü üm Teknolojik 5- Sosyal Etkinlik ve Katılım Teknolojik yenilikler, sosyal ba lamında, i sizlik veya mesleki de i imler, bireylerin psikolojik yerine YZ tabanlı bir uygulama kullanmayı tercih ederse empati ve arkada larıyla konu mak yerine YZ’ye günlük hayatıyla ilgili YZ, fertlere insan-insan etkile imlerinde oldu u gibi do al ve
etkinliklere katılım biçimlerini de de i tirmi tir.
destek gibi insani unsurları ö renme ve uygulama fırsatını
hislerini anlatmayı alı kanlık hâline getirdi inde, sosyal
yeniliklerden biri olarak kar ımıza çıkmaktadır. leti imden yenilikler, özellikle internet ve mobil cihazlar aracılı ıyla durumlarını ve sosyal ili kilerini olumsuz etkileyebilir. Bunun ki isel geri bildirim sunmaz. nsanlarla kurulan ili kilerde, fertlerin
çalı ma hayatına, kültürel etkile imden duygusal deste e kadar insanların ileti im kurma biçimlerini büyük ölçüde de i tirmi tir. - Sanal gerçeklik (VR) etkinlikleri: Toplantılar, sergiler ve spor yanında, YZ’nin sa ladı ı veri analizi araçları, toplumsal sorunların kaybedebilir. çevresinden koparak yalnızla abilir. davranı larına yönelik ele tiriler veya övgüler, sosyal becerilerin
2- Empati Geli iminde Eksiklik
kar ıla maları artık sanal ortamda da düzenlenebilmektedir. Bu,
birçok alanda etkisini gösteren YZ, sosyal dinamikleri yeniden - Sosyal medya platformları (mesela Instagram, Twi er): Bu çözümüne katkıda bulunabilir. Mesela, ehirlerdeki tra k akı ını geli mesi için önemlidir. Ancak YZ’nin bu tür bir geri bildirim
ekillendirmektedir. nsanlar, YZ sayesinde daha hızlı ve verimli platformlar, bireylerin yalnızca yakın çevreleriyle de il, dünya co ra kısıtlamaları ortadan kaldırırken ziksel etkinliklere olan optimize eden YZ sistemleri, fertlerin daha verimli zaman yönetimi - YZ ile etkile imlerde, özellikle sohbet robotlarıyla yapılan 5- Sosyal Beceri Eksikli i Kaygısı sa lamaması, fertlerin kendilerini geli tirme fırsatını sınırlar. Bir
konu malarda, kar ı tarafın duygu durumuna cevap verme
YZ ile kurulan ileti imde fertler; yanlı anla ılma, ele tirilme veya
katılımı azaltabilir.
ileti im kurarken bu teknolojinin fertler arası ba ları güçlendirme çapında geni bir kitleyle ileti im kurmasını mümkün kılmı tır. yapmasına imkân tanır. Ancak bu teknolojilerin etik kullanımı, ki isel fert, topluluk içinde nasıl davranması gerekti ini ö renirken
potansiyeli ta ıdı ı söylenebilir. Ancak YZ’nin getirdi i bu Ancak bu durum bazen sanal ili kilerin gerçek ili kilere tercih - Çevrim içi aktivizm: Sosyal medya, fertlerin kampanyalara ve verilerin gizlili i ve güvenli i gibi konuları gündeme getirmektedir. ba kalarının tepkilerine göre uyum sa lar. Ancak YZ ile etkile im,
toplumsal hareketlere katılmasını kolayla tırmı tır. Ancak, “klavye
yenilikler; sosyal izolasyon, empati eksikli i ve insan ili kilerinin edilmesine yol açarak yüz yüze ileti imin azalmasına sebep bu tür bir ö renme sunmaz.
zayı aması gibi olumsuz etkilerle de birlikte gelmektedir. Ayrıca, i olmu tur. aktivizmi” olarak adlandırılan bu durum, yüz yüze çaba 7- Gerçek li kilerin Yerine Sanal leti imin Geçmesi
gerektiren faaliyetlerin yerini tam anlamıyla dolduramayabilir.
hayatında otomasyonun artması, ekonomik e itsizlikleri - Anlık mesajla ma uygulamaları (mesela WhatsApp): Uzaktaki YZ, fertlerin yalnızlık hissini azaltabilir ancak bu ili ki, insanlarla
derinle tirebilir ve fertlerin hayatlarında belirsizliklere yol açabilir. insanlar arasındaki ileti imi hızlandırmı ve kolayla tırmı tır. 6- Sa lık ve Hayat Tarzı De i iklikleri Teknolojik yenilikler; kurulan ba ların yerini tam anlamıyla tutamaz. Sosyal beceriler;
fertlerin, sa lık hizmetlerine eri imini artırmı ve hayat tarzlarını
E itim, sa lık ve kamu hizmetleri gibi alanlarda YZ’nin sundu u Ancak kısa ve öz mesajla ma kültürü, daha derinlemesine ve di er insanların ihtiyaçlarını anlamak, farklılıkları kabul etmek ve
fırsatlar, sosyal e itli i artırma potansiyeli ta ırken etik sorunlar ve duygusal etkile imlerin yerini alabilir. de i tirmi tir. uyum sa lamak gibi süreçler üzerine in a edilir. YZ ile ileti imde
- Giyilebilir teknoloji (mesela akıllı saatler): Bireylerin ziksel
veri gizlili i gibi riskler bu teknolojilerin dikkatli bir ekilde bu süreçler eksik kalabilir. Sosyal medyada veya bir YZ Kaynakça
yönetilmesini gerektirir. Özetle, YZ’nin insan sosyal hayatına olan 2- Çalı ma Hayatı ve Sosyal Rollerin De i imi Endüstri 4.0, yapay aktivitelerini ve sa lık durumlarını izlemelerine imkân tanımı tır. uygulamasında “ideal bir arkada ” deneyimi ya ayan bir fert, 1. Russell, S., & Norvig, P. (2020). Arti cial Intelligence: A Modern
Approach. Pearson Education.
Ancak bu cihazların sürekli kullanımı, fertlerin sa lık verilerinin
etkileri hem olumlu hem de olumsuz yönler barındırmakta, bu zekâ; otomasyon ve robotik sistemlerin i dünyasına entegre gerçek haya a insanlar arası çatı maları yönetmekte ba arısız 2. Floridi, L. (2014). e Fourth Revolution: How the Infosphere is Reshaping
etkiler toplumların teknolojiye adaptasyonuna ba lı olarak edilmesini, çalı ma biçimlerini ve fertlerin sosyal rollerini yeniden kötüye kullanılma riski ta ımaktadır. olabilir. YZ ile kurulan sosyal ileti im, fertlerin kısa vadede rahat Human Reality. Oxford University Press.
- Tele-tıp hizmetleri: Uzaktan sa lık hizmetleri, fertlerin doktora
ekillenmektedir. ekillendirmi tir. hissetmesine ve kolaylık ya amasına imkân tanısa da uzun vadede 3. Harari, Y. N. (2018). 21 Lessons for the 21st Century. Penguin Books.
- Uzaktan çalı ma sistemleri: Pandemi döneminde hız kazanan bu eri imini kolayla tırmı tır. 4. Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2014). e Second Machine Age: Work,
Anahtar Kelimeler: Yapay zekâ (YZ), sosyal hayat, ileti im teknoloji, o s ortamını dijital platformlara ta ımı tır. Bu durum, Ancak yüz yüze muayene gerektiren durumlarda bu hizmetlerin sosyal becerilerin zayı amasına yol açabilir. Bu nedenle, YZ Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. W. W. Norton &
teknolojileri, empati eksikli i, sosyal beceriler, dijital ileti im, fertlerin aileleriyle daha fazla vakit geçirmesine imkân tanırken i - yetersiz kalabilece i görülmektedir. Teknolojik yenilikler, sosyal tabanlı teknolojilerin insan ili kilerini destekleyici bir araç olarak Company.
5. Tegmark, M. (2018). Life 3.0: Being Human in the Age of Arti cial
otomasyon, sosyal dinamikler, veri gizlili i, etik sorunlar, hayat dengesini bozma ve sosyal izolasyona yol açma gibi dinamikleri dönü türürken fertlere birçok fırsat ve kolaylık kullanılması ve fertlerin yüz yüze ileti imden uzakla maması Intelligence*. Vintage Books.
ekonomik e itsizlik, insan-robot etkile imi, dijital izolasyon, sorunlara sebep olmu tur. sunmaktadır. Ancak bu yeniliklerin fertler ve toplum üzerindeki önemlidir. nsanın sosyal geli imi; yalnızca teknolojiye de il, 6. Bostrom, N. (2016). Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies. Oxford
e itim teknolojileri, sa lıkta yapay zekâ. - YZ destekli otomasyon: Fabrikalarda üretim süreçlerinin etkileri dengeli bir ekilde ele alınmalı ve teknolojinin etik gerçek insani etkile imlere dayanır. University Press.
otomatikle tirilmesi, birçok i çinin i ini kaybetmesine yol kullanımı sa lanmalıdır. Her yenilik, sosyal ba ları güçlendirme ve Toplumsal De i im ve Etik Sorunlar 7. OECD. (2019). Arti cial Intelligence in Society. OECD Publishing.
Giri toplumsal refahı artırma potansiyeline sahipken, yanlı Yapay zekâ, toplumsal yapıları dönü türme potansiyeline sahiptir. 8. Dünya Ekonomik Forumu. (2020). e Future of Jobs Report 2020.
Yapay zekâ (YZ), son yıllarda hızla geli erek hayatın her alanına açmı tır. Bu durum, fertlerin sosyal statülerini ve ekonomik yönetildi inde olumsuz sonuçlara yol açabilir. YZ’nin sundu u E itimde, sa lıkta ve kamu hizmetlerinde YZ’nin kullanımı, 9. Pew Research Center. (2021). AI and the Future of Humans.
entegre olmu ve bireylerin sosyal hayatlarını derinden durumlarını etkileyerek toplumsal e itsizliklerin artmasına sebep fırsatlar ve beraberinde getirdi i zorluklar, bu etkile imde öne hizmetlerin daha adil ve eri ilebilir olmasını sa larken bu 10. (h ps://www.technologyreview.com/)
11. (h ps://www.weforum.org/)
etkilemi tir. Teknolojik yenilikler, bireylerin ve toplumların hayat olabilir. çıkan unsurlar arasındadır. teknolojilerin tarafsızlı ı ve etikli i konusunda endi eler 12. (h ps://aiethicslab.com/)
biçimlerini, ileti im yöntemlerini ve sosyal ili kilerini köklü bir 3- Kültürel Etkile im ve Çe itlilik Teknolojik yenilikler, kültürler bulunmaktadır. YZ’nin yanlı yönlendirilmesi veya kötü amaçlarla 13. OpenAI ChatGPT. (2024). “Devin Yapay Zekâ Programı aracılı ıyla sa lanan
ekilde de i tirmi tir. Bu de i imlerin sosyal dinamikler arası etkile im ve çe itlilik üzerinde de önemli etkiler olu turmu tur. destek.” OpenAI tarafından sa lanan yapay zekâ tabanlı danı manlık hizmeti.
AKADEMİ I 17