Page 37 - Akademi Dergisi Ocak

AKADEMİ OCAK 2025 İlim ve Araştırma Dergisi
İSTANBUL İSLAMİ İLİMLER
AKADEMİSİ
veya cariyeyi âzâd eden adam. iki ahit yanında bir vasi seçmelidir. Vasiyet ile ilgili birkaç hadis-i
3- Asabe yok ise bu artanlar da eshâb-ı ferâize da ıtılır. Fakat zevc erif meali:
ve zevceye bu sefer verilmez. “Vasiyet etmesi gerekti i halde, vasiyetsiz iki gece geçirmeye
bir Müslümanın hakkı yoktur.” (Buhari)
4- Eshâb-ı ferâizden ve asabelerden kimse yok ise zevil-erhâm “En fazla malın üçte birini vasiyet et! Vârisleri zengin olarak
denilen akrabâya verilir. “Zevil-erhâm” be sınıf olup, meyyitin bırakmak, fakir ve muhtaç durumda bırakmaktan daha
yakınlık sırası ile unlardır: hayırlıdır.” (Müslim)
a) Meyyitin Fürû’udur. Fürû’, fer’ler, çocuklar demektir. Bu
sını a, kızlarının çocukları ve o lunun kızlarının çocukları ve Bir vasiyet örne i
bunların çocukları vardır. Bismillâhirrahmânirrahim. Elhamdülillahi Rabbil’âlemin.
b) Meyyitin aslıdır. Bunlar fâsid dedeler ve fâsid nineler ve Essalâtü vesselamü alâ resulinâ Muhammedin ve alâ âlihi ve
bunların anaları ve babalarıdır. Meyyitin anasının babası ve bunun sahbihi ecma’in.
babası veya anası bunlardandır. Ben ölünce bıraktı ım mal ile dine uygun olarak techiz ve tek nim
c) Meyyitin babasının fürû’udur. Her çe it kız karde çocukları yapılsın. Borcum çıkarsa hepsini ödeyip geriye kalanın 1/3’ü
veya torunları ve anadan erkek karde çocukları ve her çe it erkek ayrılsın. Bu para ile namaz iskatı, oruç, yemin ve adaklarım için
karde kızları veya torunları bunlardandır. kefaret yapılsın. Dine uygun olarak iskat yapılsın.
d) Dedenin ve ninenin fürû’udur. Halalar, teyzeler, dayılar ve Bunları aklım ve uurum yerinde olarak yazdım. Bu vasiyeti yerine
anadan amcalar bu sını andır. Anadan amca, babanın anadan getirmeye ........................’i vasi tayin e im. Hakkımı herkese helal
erkek karde idir. Babanın ana-baba bir karde i ve baba bir karde i e im. Onlar da bana haklarını helal etsin!
olan amcalar, asabedir. Her çe it amca kızları ve hepsinin [Vasi bu vasiyeti kabul edip, hepsini en iyi ekilde yapmayı üzerine
çocukları da dördüncü sını andır. alır. ki ahitle beraber dördü imzalar.]
e) Babanın ve ananın dedesinin fürû’udur. Ananın veya babanın
halaları, teyzeleri, dayıları, babanın anadan amcaları, ananın Mirasta kadınların durumu
amcaları, ananın ve babanın amcalarının kızları, ananın Miras bölünürken, erkek çocuklara kız çocukların iki katı
amcalarının çocukları be inci sını andırlar. verilmesi, bazı kimselerin yanlı dü ünmesine sebep oluyor. Din
5- Zevil-erhâmdan da kimse yoksa “mevlel-muvâlât” denilen dü manları, buradan da slamiyet’e saldırıyorlar. Müslümanlıkta
adama verilir. Bir zimmî (yani gayrimüslim vatanda ) veya harbî kadınların hakkı çi neniyor diyorlar. Hâlbuki, slamiyet’te kadın,
(yani vatanda ımız olmayan kâ rler), bir Müslümanın yardımı ile mirastan hiçbir ey almaya muhtaç bırakılmamı tır. Onun bütün
Tarih boyunca insanlar kendi neslini devam e irme yanında, Mâide sûresi 106-108. âyetleri ve Enfâl sûresi 72-75. âyetlerinde imana gelir ve bu Müslümanı veli kabul ederse, yani onun emrine ihtiyaçlarını, kocası, babası, erkek karde ve amca gibi mahrem
yakınları, çalı ıp, kazanıp, ona vermeye mecbur tutulmu tur.
haya a kaldı ı sürece elde e i i maddi ve manevi imkanları da miras hukukunun genel hükümleri açıklanmaktadır. girerse ve bu Müslüman da, bunun ile muvâlâtı kabul ederse, yani Erkeklerin bu güç vazifelerinden dolayı mirasın hepsini almaları
aynı ekilde devam e irme arzusunda olmu tur. Ölümden sonra Meyyitin Bıraktı ı Mal bunun borçlarını ödeme i kabul ederse, bu Müslüman, onun lâzım gelirken, slamiyet kadınlara iltimas ederek, erke e verilenin
malım ne olursa olsun, kime kalırsa kalsın dememi lerdir. Ölen Meyyitin (vefat eden kimsenin) bıraktı ı maldan ve mülkten, sıra “mevlel-muvâlâtı” olur.
ki inin bıraktı ı mal, mülk, para ve haklar ba lı ba ına bir ilim ile, yıkama, kefenleme, de n masra arı ve sonra kul borçları 6- Bu da yok ise, karde imdir demesi gibi bir vâsıta ile soyu yarısını da onlara vermektedir. Erkek, kadına bakma a mecbur,
konusu olmu tur. Bu hususta her toplum, kendi dînî ve sosyal ayrılıp verilir. Geriye kalan mal, mülk, piyasaya göre oldu unu söyledi i, fakat o vâsıtanın kabul etmedi i kimseye kadının ise kendine bile bakması lazım olmadı ı halde, slamiyet
durumuna göre, kanunî düzenlemelerde bulunmu tur. verilir. (Mûsâ leh) kadını kayırmakta, ona ayrıca miras da vermektedir. slamiyet’te
de erlendirilip, üçe bölünür. Bir kısmı ile, slamiyet’e uygun olan kadınların çok kıymetli oldukları, buradan da anla ılmaktadır. Bir
slâmiyet’te de miras hukuku ile ilgili hususlar, ayrı bir ilim konusu vasiyetleri yerine getirilir. Di er iki kısım e yanın, de erlerine 7- Yukarıdaki vârislerden hiçbiri yok ise mirasın üçte ikisi de kız, “Ben, erkek karde im kadar isterim” derse, mirası altı kısma
olmu tur. Bu taksimat Allahü Teâlâ tarafından Kur’ân-ı Kerim’de göre kendileri veya satılıp paraları vârislerine da ıtılır. vasiyete harcanır. bölerek, erkek dört kısmı, kız iki kısmı alıp, “Allahü Teâlânın bu
bildirilmi tir. Zira bu ilim, nass, yâni Kur’ân-ı Kerim ve hadis-i Terekenin Taksimatı 8- Vasiyeti de yok ise, meyyit zimmî olsa bile beyt-ül-mâl alır. emrine razı olduk” derler. Sonra erkek dört hisseden birini kız
eri erle sabi ir.
1- Önce “Eshâb-ı ferâiz” denilen 12 ki iye, Kur’ân-ı Kerim’de Ferâiz problemlerini çözebilmek için, bu konuyla ilgili bütün karde ine hediye eder.
Vefat eden kimsenin bıraktı ı malın kimlere verilece ini ve nasıl bildirilen hakları verilir. Bu haklara, “Farz” adı da verilmi tir. bilgileri iyi anlamak ve ezberlemek lâzımdır. slamiyet’ten önce Mısırlılarda, Çin hukukunda, Japonlarda,
da ıtılaca ını ö reten ilme, “ilm-i ferâiz” denir. Allahü Teâlânın Bunlardan dördü erkektir. Eshâb-ı ferâiz, Kur’ân-ı Kerim’de 6 Mesela, zevç (koca) ve iki adet ana bir kız karde ve bir adet amca Brehmenlerde, ranlılarda, Roma hukukunda, eski srail
Kur’ân-ı Kerim’de, en açık ve en geni bildirdi i ey, meyyi en sınıfa ayrılmı tır. Her sınıfın hissesi (farzı) ayrı ayrı bildirilmi tir. varsa, problemin aslı altıdan olup, zevc üç hisse, anadan iki kız hukukunda kızlar, verase en tamamen mahrumdu. Araplarda eli
kalan mirasın nasıl da ıtılaca ıdır. Burada yapılacak i lerin ço u Bu hisseler, 1/2 (nısıf), 1/4 (rubu’), 1/8 (sümün), 2/3 (sülüsân), karde iki hisse alıp, geri kalan bir hisse amcaya verilir. Bir kadın
farz olarak emrolundu u için hepsine “ferâiz ilmi” denilmi tir. 1/3 (sülüs) ve 1/6 (südüs)’tür. Eshâb-ı feraizin yani kendilerine ölünce 9000 liralık mal bıraksa; Kadının zevci: 9000 x 3 / 6 = silâh tutmayan, memleketini müdafaa edemeyen küçük çocuklar,
farz hisse takdir edilenlerin kırk hâli vardır. 4500 lira, anadan iki kız karde : 9000 x 2 / 6 = 3000 lira, amca: kızlar, kadınlar vâris olamazdı. Ölen kimsenin malı-mülkü, en
Bu ilmin, sayılamayacak kadar âlimleri yeti mi ve kitapları 9000 x 1 / 6 = 1500 lira alır. Kız karde in her birine 1500 lira yakınlarından erkek olup, harp edebilecek ya ta olanlara verilirdi.
yazılmı tır. Emevî, Abbâsî ve Osmanlılar zamanında, miras Eshâb-ı ferâizden olan kimseler: dü er. slâm dini, küçük çocukları ve kadınları mirasa ortak ederek
taksimi hep ferâiz ilmine göre yapılmı tır. 1) Baba 2) Dede 3) Ana bir erkek karde ler 4) Zevc (koca), 5) Kız ma duriye en kurtarıp, erkekler gibi mirasa ortak yaptı.
karde ler, 6) Zevce (hanım), 7) Kızlar, 8) O lunun kızları, 9) Her Müslüman vasiyetini yazmalıdır
“Tezkire-i Kurtubî” muhtasarında, bni Mâce ve Dâre Kutnî’nin Her Müslüman, ölmeden önce vasiyetini yazmalıdır. Vasiyeti Ferâiz ile ilgili bazı eserler
(rahmetullahi teâlâ aleyhim ecma’în) bildirdikleri hadîs-i eri e, Ana-baba bir kız karde ler, 10) Baba bir kız karde ler, 11) Anne, ölüm hastalı ında yazmak vacip, sıhha e iken yazıp yanında Ferâiz ilmi genel olarak fıkıh kitaplarının muamelat kısmında bir
“Ferâiz ilmini ö renmeye çalı ınız! Bu ilmi gençlere ö retiniz! 12) Nine. ta ımak müstehaptır. bahis olarak geçmekle beraber feraiz ile ilgili münferit olarak
Ferâiz ilmi, din bilgisinin yarısı demektir. Ümmetimin en önce 2- Eshâb-ı ferâizden artan mal, “asabe” denilen akrabadan Vasiye e evladına, ahbabına son nasihatini yapmalıdır. Kendinde yazılmı eserler de vardır. Bunlardan en me huru Muhammed b.
unutaca ı, bırakaca ı ey, bu ilim olacaktır” buyuruldu. meyyite en yakın olanına verilir.
hakkı bulunanlarla helalle melerini, alacaklarını, vereceklerini, Muhammed es-Secâvendî tarafından telif edilen Muhtasar-ı
Kur’ân-ı Kerim’in birçok yerinde miras hukuku ile ilgili âyet-i Asabe olan kimseler: borçlarının ödenmesini, iskat yapılmasını, hac borcu varsa vekil Secâvendî’dir. Bu eserin birçok erhleri vardır. Bunlar içinde
kerimeler geçmektedir. Nisâ süresi 7-13. âyetleri ile 33 ve 176. 1) O ul 2) O lun o lu 3) Baba 4) Dede 5) Ana-baba bir veya gönderilmesini istemeli; cenaze hizmetindeki ve de nden sonraki büyük âlim Mevlânâ emseddîn Fenârî’nin erhi çok me hurdur.
âyetleri, miras taksimindeki hak (hisse) sâhiplerini baba bir erkek karde ler 6) Erkek karde lerin o lu 7) Ana-baba bir isteklerini bildirmelidir. Hanımına olan mehr-i müeccel borcunun Türkçe olarak hazırlanmı Tam lmihâl Seâdet-i Ebediyye
açıklamaktadır. Bakara sûresi 180-182. ve 233 ile 240. âyetleri ve amca veya baba bir amcalar 8) Amcao ulları 9) Âzâd olan köle ödenmesi için vasiyet etmelidir. Bu isteklerinin yapılması için, adil kitâbında ferâiz ile ilgili geni bilgi vardır.

AKADEMİ I 35