Page 37 - Akademi Dergisi Temmuz 2025

AKADEMİ TEMMUZ 2025 İlim ve Araştırma Dergisi
İSTANBUL İSLAMİ İLİMLER
AKADEMİSİ
bu ba arısı üzerine “mîr-i mîrân-ı Cezâyir ve kapudan” unvanıyla ele geçirildi. Forsalar dı ında dü man donanmasında bulunan inâyetiyle oldu unu dü ünüp Allahü Teâlâ’ya ükretmelidir.” naa ı ile onun losunu alan ve yerine beylerbeyi tâyîn edilen Uluç-Ali
Cezâyir-i Bahr-i Sefîd beylerbeyli ine getirildi. otuz bin askerden yirmi bini öldü, bo uldu veya esir edildi. dedi ini, spanya büyükelçisi Baron de Busbecq hatıratında Pa a da Trâblus’a hareket e i. Mustafa Pa a bir lo ile stanbul’a döndü.
Akdeniz târihinin en önemli vak’alarından olan Cerbe Zaferi’nde; yazmaktadır. Piyâle Pa a esas kuvvetlerle birkaç ay daha Akdeniz’de gezip
Haçlıların Cerbe Adası’nı Almaları ba kumandan, Medinaceli Dukası harbin sonlarına do ru birkaç Hıristiyanların bir hareket yapmalarına mani oldu. Malta
Preveze ma lûbiyetinin izlerini silmek isteyen Avrupalılar, Türkleri gemiyle talya’ya kaçabildi. Gün batmadan Türklerin zaferi Divan-ı Hümayun, Kanuni’ye, Piyale Pa a’ya Vezirlik Rütbesi muhâsarasında 8.500’den fazla da Hıristiyan askeri öldü. Piyâle Pa a
Batı Akdeniz’den çıkarabilmek için Turgut Reis’i Cerbe’de vurup kesinle ti. Piyâle Pa a üç gün boyunca kaçan dü man donanmasını Verilmesini Teklif Ediyor bile 18 A ustos’ta baca ından yaralandı.
askerini imha etmek gayesindeydiler. Ancak bu sayede Tunus ve takip e i ve donanmanın mühim kısmını batırdı. Ele geçirilen 21 Divan-ı Hümayun, Piyale Pa a’ya vezir yani büyük amiral payesinin
Trablus, spanya’nın eline geçecekti. Mehdiye Kalesi’nin harb ve 29 nakliye gemisinden büyük kısmı a ır yaralı oldu u verilmesini Kanuni’ye arz e i. Ancak Kanuni, Piyale Pa a’nın genç Malta Seferi’nden Sonra
yıkılmasından sonra, Tunus beylerbeyi Turgut Pa a’nın elindeki için ancak on dokuz tanesi stanbul’a götürülebildi. Bu oldu unu, henüz beylerbeyli ine yani oramiralli e iki yıl önce Ertesi yıl Piyale Pa a, yetmi kadırga ile Akdeniz’e açılırken Sakız’a
en müstahkem kale, Cerbe Kalesi idi. Turgut Pa a, burayı muhârebede Osmanlı donanmasının zayiatı çok az oldu. Birkaç yükseldi ini söyledi. Vezaret rütbesinin haysiyetinin dü ece ini u rayarak 14 Nisan 1566’da adadaki Ceneviz idaresine son verdi.
özellikle son senelerde iyice tahkim etmi ti. Cerbe Adası, küçük Türk gemisi batmı ve ehîdlerin sayısı bini bulmamı tı. dü ündü. Hükûmetin tekli ni tasdik etmedi. Kapdan-ı deryayı ahsen Ardından talya kıyılarına gi i ve Pulya bölgesini ya maladıktan
Trablus’la Tunus’un arasında bulundu undan, buradan iki mükâfatlandırmak yoluna gi i. Piyale Pa a’yı, torunu Gevherhan sonra stanbul’a dönü ünde Sakız’ın Osmanlı topraklarına katılı ı
ülkenin kontrolü daha kolay oluyordu. Bu yüzden haçlıların ilk Haçlı donanmasının hezimeti Avrupa’da, özellikle spanya ve Sultan’la evlendirdi ve damad yaptı. sebebiyle kendisine gazi ünvanı verildi.
hede eri Cerbe Adası idi. Cerbe’de birkaç bin ki ilik Türk kuvveti talya’da büyük teessür uyandırdı. Ceneviz kilisesinde küçük Malta Seferi (1565)
vardı. Turgut Pa a’nın esas kuvvetleri Trablus’ta bulunuyordu. ye eninin galip gelmesi için devamlı duâ eden, çok ihtiyar olan 1523 yılının ilk ha asında Rodos’tan ayrılan Saint-Jean askerî tarîkati Yeni padi ah II. Selim’in Belgrad dönü ünde stanbul’da düzenlenen
Preveze ma lûbu Andrea Doria, haberi duyunca, yata a dü erek kar ılama töreninde hazır bulundu ve Kasım-Aralık 1566’da yapılan
Haçlı donması 1559 senesi yazından itibaren Sicilya Adası’nın kısa bir süre sonra öldü. övalyeleri, 1530’da, Charles-Quint tarafından kendilerine verilen ilk divan toplantısında padi ah damadı olarak hizmetlerinden
Messina Limanı’nda toplanmaya ba ladı. Haçlı donanmasının Malta ve Gozo adalarına yerle ti. Malta'nın nüfusu 90 bin, dolayı kubbe vezirli i verildi. Piyâle Pa a, kı mevsimini Edirne’de
deniz harekâtının idaresinden sorumlu olan Gian Andrea Doria, Cerbe Adası’nın Geri Alınması Gozo’nunki 7 bin idi. geçirmeyi kararla tıran II. Selim tarafından, Haziran 1567’de
Preveze Deniz Muhârebesi’nde ma lûb olan Andrea Doria’nın Piyâle ve Turgut Pa alar, 14.000 askerle karadan ve donanma ile Osmanlı’nın eninde sonunda Malta’ya çok ciddi bir sefer stanbul’un muhafazası ile görevlendirildi.
ye eni idi. 1560 ubat’ında toplanan haçlı donanmasındaki denizden, Cerbe Kalesi’ni sardı. Kalede, son sı ınan Haçlılarla yapacaklarını yıllar önce kestiren övalyelerin Üstad-ı Azam’ı La
gemi sayısı 200’e ula mı tı. Preveze yenilgisinden sonra 8.000 Hıristiyan askeri birikmi ti. kinci Felipe’den, son askerin Vale e, adayı Rodos'tan daha müstahkem labirentler, tüneller, Kıbrıs’ın Fethi
Hıristiyan âlemi, böyle bir donanmayı bir araya getirememi ti. ölmeden kalenin bırakılmaması emrini almı lardı. Muhasara 63 kayalar içinde bir âhin yuvası hâline getirmi ti. Kıbrıs seferi için hazırlanan donanmaya Piyâle Pa a üçüncü vezir olarak
gün sürdü ve 30.7.1560’ta kale teslim alındı. Bu müddet içinde katıldı. Emrindeki doksan be sava ve nakliye gemisinden olu an lo 26
Haçlı donanması 10 ubat 1560’ta Sicilya’dan ayrıldı. Hava Dâmad Piyâle Pa a’nın komutasındaki Donanma-yı Hümayûn’da, 144 Nisan 1570’te stanbul’dan hareket e i. Piyâle Pa a, kısa sürede orduyu
muhalefetinden dolayı ancak 2 Mart’ta Cerbe önlerine gelebildi. Türkler kaleye 12.000 gülle ve 40.000’den fazla ok a ı. sava gemisi ve 50 nakliye gemisi vardı. Donanmaya bindirilen kara ve mühimmatı adaya ta ıdı. Daha sonra donanma ile adadan ayrıldı,
Aynı gün Turgut Pa a, durumu stanbul’a bildirdi ve sayıca Muharebe kale için de il, çöldeki artezyen kuyuları için yapılır kuvvetlerine serdar olarak 5. vezir sfendiyaro lu Mustafa Pa a denizden gelebilecek yardıma kar ı adayı koruma altında tutmakla
kalabalık dü mana kar ı koyamayaca ını anlayarak Trablus’a oldu. Kuyuları ele geçiren taraf, zaferi kazanacaktı. Uluç-Ali Reis kumanda edecekti. Mustafa Pa a; 70 ya ında, Sultan Süleyman’ın görevlendirildi. Kıbrıs’ın fethi üzerine donanmanın bir kısmını henüz
çekildi. çok kanlı vuru malardan sonra ancak bir kuyuyu ele geçirebildi, alınamayan Magosa ku atması için bıraktı ve Kaptan Müezzinzâde Ali
di erleri spanyollarda kaldı. Bir tek kuyunun önünde 7 Türk halasının o lu, denizcilikten anlamaz, ma rur ve inatçı fakat kahraman
Cerbe Kalesi 12 Mart günü dü tü ve adaya, haçlılar hâkim oldu. kapdanı birden ehid ve a ır yaralı dü tü. Kale dü tü ü zaman, bir askerdi. Ancak Piyâle Pa a ile de kendisine mü âvir verilen Turgut Pa a Pa a ile geri kalan donanmayı alarak stanbul’a döndü.
Adayı ele geçiren haçlılar, Trablus’a taarruz etmeden önce 8.800 spanyol askerinden haya a kalan mevcud de ildi. ile de geçinemedi. La Vale a’nın ise 10.650 askeri vardı. 1571 tarihindeki nebahtı yenilgisi üzerine emekliye sevk edilen Pertev
hazırlık yapmak ve adayı tahkim etmek için çalı maya ba ladı. Dü man komutanı Don Alvaro, tek ba ına esir edildi i zaman, 1.4.1565’te Hayreddin Pa a’nın türbesini toplarla selâmlayıp Pa a’nın yerine ikinci vezir oldu.
Cerbe Kalesi’ni yıkarak yerine muazzam bir kale in â e irip elli Turgut Pa a’nın çadırına birkaç metreye kadar yakla mı tı. Don stanbul’dan ayrılan Donanma-yı Hümâyûn, 19 Mayıs’ta Malta’ya
top yerle tirdiler ve 2.200 ki iden müte ekkil bir garnizon Alvaro, Müslüman forsalara çok kötü muamele etmekle tanınmı tı. geldi ve 48 saat içinde 20.000 asker karaya çıkardı. Turgut Reis 2 21 Ocak 1578’de idrar yolları hastalı ı yüzünden öldü ve Kasımpa a’da
kurdular. Vaktiyle forsalık yapıp kurtulan levendler, amirali parçalamak Haziran’da 23 kadırga ile geldi. yaptırdı ı caminin hazîresine defnedildi. Türbesinde hanımı
istedi. Piyale Pa a’nın kapdân-ı deryalık ba tardasının kapdanı Gevherhan Sultan ile yatmaktadır.
Cerbe Deniz Zaferi Akıl almaz derecede kanlı muhârebeler oldu. 6. taarruzda Turgut
Durumu ö renen Sultan, donanma komutanı Piyâle ve Turgut olan Durmu Reis, kendisini amiralin vücuduna siper etmek Pa a, ba ına bir arapnel yedi. Çok a ır yaralandı. Mustafa Pa a, en Piyale Pa a’nın Vakıf Eserleri
pa alara, bu önemli mevkiin geri alınması için emir verdi. Piyâle suretiyle hayatını kurtardı. yakın arkada ı olan merhum Sâlih Pa a’nın o lu Mehmed Pa a, Piyâle Pa a birçok hayrat yaptırmı tır. Bunların içinde en önemlisi
Pa a, 4 Nisan 1560’ta 120 parçalık donanma ile stanbul’dan Cerbe Deniz Muhârebesi ve Cerbe Kalesi’nin zaptı, Türklerin talebesi Uluç-Ali Bey derhâl yeti tiler. Mustafa Pa a bizzât Kur’ân-ı stanbul Kasımpa a’daki külliyesidir. Yine Kasımpa a’da cami
hareket e i. Yolda Midilli Sancakbeyi Kurdo lu Muslihiddîn târihleri boyunca Preveze’den sonra kazandıkları en büyük deniz kerim okudu. Birkaç saat sonra, 80 ya ında ehîden öldü. (Küçük Piyâle Pa a Camii), Eyüp’te bir mescid, Mahmud Pa a
Mustafa Reîs, Rodos Sancakbeyi Kurdo lu Ahmed Bey üçer zaferidir. Cerbe’de bulunmak, vaktiyle Preveze’de bulunmak gibi Çar ısı’nda bir han, sebil ve sıbyan mektebi, Kilitbahir’de bir cami,
kadırga ile Piyâle Pa a’ya katıldılar. Bunlardan ba ka; Türk levendleri arasında büyük bir eref sayıldı. Uluç-Ali Bey’in, Turgut’un naa ının Hıristiyan zulmünden Sakız’da cami, han, hamam ve çe meler yaptırdı ı bilinmektedir.
Mohaç Muharebesi esnasında (1526) esir edilen Piyâle Pa a, emri mûcibince, Korsika'yı ikinci def'a fethedip Fransızlara teslim kurtardı ı Trâblus’a götürüp orada gömdürmesine karar verildi.
Ba de erdar skender Çelebi’nin maiyetindeyken onun idamı edecekti. Turgut Bey’i ve sonra Cezâyir Beylerbeyi Sâlih Pa a’yı donanmada Uluç Ali Reis, Seydi Ali Reis, Cafer Reis gibi Muza er Donanmanın stanbul’da Kar ılanması Pa a’nın ehid dü tü ü mevki bugün de Pointe Dragut (Turgut Piyale Pa a Külliyesi
üzerine 1535 tarihinde saraya alındı. donanmasına aldı. Fransız donanması ile de birle ti. Korsika’ya me hur denizciler bulunuyordu. Piyâle Pa a, Cerbe Kalesi’ne bir garnizon yerle tirdikten sonra Burnu) diye anılmaktadır. Cami, medrese (dârülhadis), tekke, türbe, hazîre, sıbyan mektebi,
3.000 asker çıkardı. Calvi'yi muhâsara e i. Ancak Fransızlara Donanma-yı hümâyûn 13 Mayıs ak amı Cerbe Adası açıklarına Trablus’u ziyarete gi i. Piyâle Pa a, Turgut Pa a ile Trablus’tan sebil, çar ı ve hamamdan olu an külliye 1573’te Kaptanıderyâ
Piyale Pa a’nın Kapdan-ı Deryalı ı (Ocak 1555) 23.6.1565’te Sant'Elmo Kalesi dü mekle beraber ana kale dayandı. Bu Piyâle Pa a tarafından yaptırılmı tır.
1547 yılında kapıcıba ı oldu ve (7 Ocak 1555) Sinan Pa a’nın kızıp muhâsarayı kaldırdı, Korsika'yı bo al ı. Fransızlar, vardı. Toplanan harp dîvânında, Barbaros Hayreddîn Pa a’nın stanbul’a do ru yola çıktı. kale Türklere 6.000 ehid ve yaralıya mal oldu. La Vale e, elindeki
yerine, Gelibolu sancak beyi olarak kaptanlı a getirildi. Bu Korsika'yı alamadı. Preveze’de kullandı ı takti in uygulanması ve Türk 27 Eylül günü stanbul’a giren donanmayı büyük bir halk 1.000 Müslüman esîri parça parça do ra ıktan sonra Türklerin önüne Külliyede XVIII ve XIX. yüzyıllarda kısmî onarımlar gören cami ve
sıralarda Piyâle Bey, bahriye sancak beyi (tümamiral) rütbesiyle Ertesi yıl, gene Fransa'yı destekleme emriyle Piyâle Bey, sefere donanmasının sol kanadına Uluç Ali Reis, ihtiyat losuna da toplulu u, elçiler, vezirler ve sultan kar ıladı. Donanma-yı a ı. Bu sırada 100 parçalık bir Haçlı donanma, Piyale Pa a’nın türbe ayakta kalmı , hamamın kalıntılarının çevresine XIX.
kapdân-ı deryâ oldu. 38 ya larında idi. çıktı. Turgut Bey’le birle ti. Reggio’yu aldılar. Turgut Reis, Hindistan’dan dönen Seydi Ali Reis’in kumanda etmesi Hümayun’un önünde, haçlılardan ganimet alınan seren direkleri donanmasına çatmadan Malta’ya kuvvet çıkarmak için Sicilya’da yüzyılda baruthâne in a edilmi ; çar ı, sebil, sıbyan mektebi,
spanya'ya kadar gi i. Doria'yı bulamayan Piyâle Bey, stanbul’a kararla tırıldı. Bu sırada Piyale Pa a 45, Turgut Pa a 75, Seydi kırılmı 19 büyük dü man gemisi gidiyordu. Bu gemilerin medrese ve tekke tamamen ortadan kalkmı tır.
Akdeniz’e yapaca ı ilk sefer için Kanûnî Sultan Süleyman’ın Ali Reis 62, Uluç Ali Reis ise 53 ya ında idi. birikmi ti. 1 Temmuz’da esas kalenin muhâsarasına ba landı. 7
gönderdi i fermanda gerekli hazırlıkları yapması ve Akdeniz’de döndü. güvertelerine, ba ları açık binlerce dü man esiri doldurulmu tu. A ustos’ta Mustafa Pa a, 22.200 askeri birden taarruza sürdü. Bu Medrese ve Tekke: Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde ve
Fransa donanması ile birle erek spanya’ya kar ı mücadele etmesi 1556 yılı baharında, kırk be kadırga ile Cezayir’e gi i ve Kısa sürede Türk donanmasının geldi ini ö renen haçlılar arasında çlerinde Avrupa’nın en tanınmı prens, asilzade, general ve taarruz 8 saat sürdü. Mehmed Pa a, Castilla Burcu’nu zabt e i. Aynı Hadîkatü’l-cevâmi‘de bahsedilen medrese ve tekke 19. yüzyılın
emredildi. Piyâle Bey kumandasında altmı kadırgadan olu an Cezayir Beylerbeyi Sâlih Pa a’nın yardımıyla Vehrân Kalesi’ni büyük bir karga a ve a kınlık ba gösterdi. amiralleri bulunuyordu. Büyük dü man sancak ve bayrakları günlerde 200 Hıristiyan askerin Sicilya’dan Malta’ya çıkmaya muva ak ikinci yarısında tamamen ortadan kalkmı tır.
Osmanlı donanması Fransa’ya yardım maksadıyla 22-31 Mayıs spanyollardan geri aldı. 14 Mayıs 1560 sabahı Osmanlı donanmasının açtı ı topçu dü man gemilerinin ardından denize serilmi ti. oldu u ve artık bunun arkasının alınamayaca ı haberi geldi. Türbe ve Hazîre:
1555 tarihinde denize açıldı ve bu seferde Karlı-ili sancak beyi ate ine, haçlılar mukabele e i. Bu top düellosundan sonra, Donanma-yı Hümayun, bütün toplarını ate leyerek Cihan 8 Eylül’de muhâsara kaldırıldı ve 11 Eylül’de Donanma-yı Hümâyûn, Türbe bugün revaksız olarak restore edilmi tir. çinde üçü ah ap
Turgut Reis’in de deste i sa landı. Piyâle Bey, Mayıs 1557 tarihinde emrindeki 100’den fazla Osmanlı donanmasının ikiye ayrılarak yaptı ı ustalıklı Sultanı Kanuni Sultan Süleyman’ı selamladı. Padi ahın bu tören sanduka, onu mermer lahit olmak üzere on üç mezar vardır.
kadırgadan olu an donanmasıyla spanya’nın i gali altındaki manevra, dü man donanmasını darmada ın e i. Bir kısmı sırasında en küçük sevinç eseri göstermeyerek, “ te insan bütün Malta’dan hareket e i. Türkler 8.000 ehid, yaralı, esir vermi ti.
1555 yazında Donanma-yı Hümâyûn’u Akdeniz’e çıkardı. Dîvân’ın Tunus’un Benzert ehrini fethe i. Akdeniz seferinden dönü ünde, adanın arkasındaki kanala kaçtı, bir kısmı batırıldı, bir kısmı ise bunları görüp de gururuna kapılmamalı, her eyin Cenâb-ı Hakk’ın Barbaroszade Hasan Pa a, losunu alıp Cezâyir’e; Turgut Pa a’nın Not: Merhum Yılmaz Öztuna’nın kitaplarından istifade edilerek hazırlanmı tır.

AKADEMİ I 35